نقص‌توجه و بیش فعالی چیست؟
اختلال نقص‌توجه و بیش فعالی (ADHD) یک اختلال رشدی-رفتاری است که منجر به واکنش‌های تکانشی، اختلال در یادگیری، و فعالیت‌های فیزیکی بیش از اندازه می‌شود. این اختلال با رفتارهای غیرعادی نیز همراه است. بطور عمده، این اختلال در کودکان تشخیص داده می‌شود، اما در بزرگسالان نیز قابل مشاهده بوده و می‌تواند به چالش‌های جدی در زندگی فردی و اجتماعی منجر شود.
- بر اساس تحقیقات، تقریباً ۳ تا ۵ درصد از کودکان کمتر از ۷ سال و نوجوانان در دوران بلوغ این اختلال را تجربه می‌کنند. این عارضه ممکن است با مشکلاتی چون تحرک بیش از اندازه و کمبود تمرکز همراه باشد.
تشخیص اختلال نقص‌توجه و بیش فعالی چگونه است؟
کودکان به طور طبیعی ممکن است در شرایط مختلف خسته شوند، توجه نکنند یا تحت تاثیر استرس و اضطراب باشند، اما این ویژگی‌ها به تنهایی کافی نیستند تا اختلال نقص‌توجه و بیشفعالی تشخیص داده شود. برای تشخیص این اختلال، حداقل زمان مورد نیاز برای داشتن علائم بیشفعالی و نقص‌توجه، ۶ ماه است. یعنی کودک باید حداقل ۶ ماه علائم این اختلال را داشته باشد تا روانپزشک بتواند تشخیص قطعی اختلال نقص توجه-بیشفعالی را بدهد.
برای تمییز بیشفعالی از شیطنت، به مطالعه مقالات موجود درسایت در مورد بیشفعالی و رفتارهای شیطنت‌آمیز کودکان بپردازید .
کلینیک گفتاردرمانی نیاوا با تکیه بر تخصص و تجربه، به والدین و کودکان فراهم می‌کند تا با مشکلات مربوط به بیشفعالی مواجه شده و از راهکارهای موثر برای مدیریت و درمان این وضعیت بهره‌مند شوند. این خدمات شامل ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح مشکل، جلسات مشاوره و آموزش به والدین و کودکان، و استفاده از روش‌های درمانی متنوع از جمله تمرینات گفتاردرمانی و روش‌های رفتاری می‌شود. هدف اصلی این کلینیک، ارائه راهکارهایی است که به کودکان کمک کند تا مهارت‌های مدیریت خود را تقویت کرده و بهبودی برای وضعیت بیشفعالی خود را تجربه کنند.
برای تشخیص اختلال بیشفعالی-کم‌توجهی، باید موارد زیر مد نظر قرار گیرد:
۱) کودک باید در بیشتر از یک موقعیت مثل خانه و مدرسه علائم را داشته باشد.
۲) کسب اطلاعات از همه افرادی که با کودک در ارتباط هستند، از جمله معلمان، پرستاران، و مربیان.
۳) علائم باید در زمینه‌های گوناگونی از زندگی کودک مشاهده شود، از جمله فعالیت‌های روزمره، فعالیت‌های مدرسه، روابط خانوادگی و دوستانه، و کارهای گروهی.
۴) شروع علائم باید قبل از ۷ سالگی باشد.
۵) علائم باید بیشتر از ۶ ماه ادامه داشته باشند.
والدین به عنوان افراد کلیدی در تشخیص این اختلال می‌توانند با ارائه اطلاعات دقیق به پزشک، به تشخیص صحیح و ارائه درمان مناسب برای کودک خود کمک کنند. این اطلاعات می‌تواند شامل نشانه‌ها، مدت زمان داشتن علائم، تأثیرات احتمالی بر زندگی کودک و خانواده، و سوالاتی درباره سابقه خانوادگی کودک باشد.
ویژگی های گفتار و زبان در کودکان مبتلا به نقص‌توجه و بیش فعالی؟
تخمین زده شده است که ۴۵ درصد کودکان مبتلا به نقص‌توجه بیش فعال مشکلات گفتار و زبان مشابهی دارند، که این مشکلات معمولاً شامل:
- ۱. مشکل در مهارت‌های اجتماعی: کودکان ممکن است دچار مشکلات در برقراری ارتباطات اجتماعی، تفاوت در تفهیم حالات احساسی دیگران، یا نقص در فهم قوانین اجتماعی باشند
- ۲. کاهش توانایی حل مسئله: مشکلات در تفکر منطقی و حل مسائل که می‌تواند به تحلیل بهتر موقعیت‌ها و اتخاذ تصمیمات مناسب کمک کند.
- ۳. مشکلات پردازش شنیداری: دشواری‌ها در فهم و پردازش اطلاعات شنیداری، ممکن است توجه کودک را به نحوی کاهش دهد.
- ۴. مشکل در استخراج جزئیات اطلاعات: کودکان ممکن است به سختی جزئیات مهم را از اطلاعات استخراج کرده و آنها را درک کنند.
- ۵. سرگرم شدن با موضوعات خاص: تمایل به محدود شدن به موضوعات خاص و علاقه‌مندی‌های خود با صرف زمان و انرژی بیش از حد.
این مشکلات معمولاً همراه با اختلالات دیگری نیز می‌آیند، از جمله:
- اختلالات حواس پرتی
- افسردگی کلی
- اختلالات سلوک
- اختلالات یادگیری
به عنوان مثال، اختلالات یادگیری در ۶۰ درصد افراد بیش فعال بروز می‌کند، بنابراین رویکرد درمانی باید علائم بیشفعالی را در محیط‌های اجتماعی و مدرسه هدف قرار دهد. این مسائل می‌توانند با مداخله‌های مناسب درمانی و حمایت از طریق متخصصین گفتاردرمانی و کاردرمانی بهبود یابند و کودکان بتوانند مهارت‌های زندگی روزمره خود را بهبود بخشند.
راه‌های درمان اختلال نقص‌توجه و بیش فعالی؟
انتخاب روش درمانی مناسب برای بیشفعالی به نوع عارضه، سطح شدت علائم، و نیازهای خاص فرد بستگی دارد. همچنین، با گذشت زمان ممکن است نیاز به تغییر در روش‌های درمانی پیش رود. درمان ADHD اغلب شامل روش‌های مختلفی می‌شود، که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- روش‌های رفتاردرمانی در نقص توجه و بیش فعالی:
- رفتاردرمانی به عنوان یکی از موثرترین روش‌های غیرپزشکی برای درمان اختلال کم‌توجهی یا بیشفعالی در کودکان و بزرگسالان شناخته می‌شود. این روش شامل آموزش به والدین برای نحوه نشان دادن واکنش‌های مناسب نسبت به رفتارهای منفی کودک، تنظیم و رسیدن به اهداف کودک، آموزش راهکارهای کنارآمدن با شرایط و ارتقاء مهارت‌های اجتماعی به کودک می‌شود.
- یکی از اصول اصلی رفتاردرمانی این است که “قرص به ما مهارت نمی‌آموزد.” به عبارت دیگر، در حالی که داروها ممکن است کنترل نشانه‌ها را بهبود بخشند، اما در یادگیری مهارت‌های رفتاری مناسب یا کمک به کودک در از بین بردن عادات منفی، تأثیر مستقیم ندارند. هدف از رفتاردرمانی پر کردن این شکاف است.
- در درمان کم‌توجهی، برای بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر، اغلب از درمان شناختی رفتاری استفاده می‌شود. این نوع درمان به بزرگسالان کمک می‌کند تا بهتر بتوانند احساسات خود را مدیریت کنند، به عادات منفی غلبه کنند و با الگوهای منفی ذهنی و عزت نفس پایین که ممکن است مانع از موفقیت آنها شود، روبه‌رو شوند.
- رفتاردرمانی برای کودکان نیز در بسیاری از موارد موثر بوده و نقش مهمی در تقویت مهارت‌های رفتاری آنها و همچنین در افزایش توانایی مدیریت استرس و احساسات دارد. همچنین، از سایر روش‌های روان‌درمانی نیز می‌توان برای ترمیم عزت نفس و بازسازی روابط که در اثر رفتارهای منفی ناشی از اختلال کم‌توجهی یا بیشفعالی آسیب دیده‌اند، استفاده کرد.
- رفتار درمانی نه تنها به بهبود نشانه‌های بیشفعالی کمک می‌کند بلکه می‌تواند به ترمیم علاقه به یادگیری و بهبود عملکرد تحصیلی نیز کمک کند. بنابراین، این رویکرد ممکن است به‌عنوان یک جایگزین موثر برای درمان دارویی در نظر گرفته شود.
- استفاده از پاداش برای تقویت رفتارهای مثبت کودک و همچنین محدود کردن و نشان دادن نتیجه برای رفتارهای ناشایست، به عنوان رفتار درمانی معروف است. این رویکرد به کودکان کمک می‌کند تا با درک بهتری از عواقب رفتارهای خود، بهبود یابند و مهارت‌های رفتاری جدیدی بیاموزند.
- گفتاردرمانی برای کودکان مبتلا به ADHD / بیشفعالی:
گفتاردرمانی یک روش درمانی موثر برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیشفعالی (ADHD) یا بیشفعالی است که با مشکلات گفتاری و ارتباطی روبه‌رو هستند. این نوع درمان با شناسایی مسائل گفتاری و ارتباطی، سریعترین زمان ممکن تاثیر گذاری می‌کند و به کودکان در بهبود مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های اجتماعی کمک می‌کند.
برنامه‌های گفتاردرمانی مخصوصاً برای کودکانی که با ADHD یا بیشفعالی مواجه هستند و با مشکلات گفتاری و ارتباطی روبه‌رو هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این برنامه‌ها به کنترل رفتارهای ناخواسته و بهبود مهارت‌های ارتباطی کودکان کمک می‌کنند.
تاثیرات گفتاردرمانی:
- ارتقاء مهارت‌های گفتاری: کمک به کودک در تقویت مهارت‌های گفتاری و زبانی.
- بهبود ارتباطات مؤثر: ارتقاء توانایی کودک در برقراری ارتباطات مؤثر و موثر با دیگران.
- تسلط بر مهارت‌های اجتماعی: آموزش و تقویت مهارت‌های اجتماعی مانند تعامل با همسالان و حل مسائل اجتماعی.
- کاهش رفتارهای ناخواسته: کمک به مدیریت و کاهش رفتارهای بیشفعالی و ناخواسته.
در کل، گفتاردرمانی می‌تواند یک جزء مهم و موثر در برنامه کلی درمانی برای کودکان مبتلا به ADHD / بیشفعالی باشد، که بهبود گفتار، زبان، و مهارت‌های ارتباطی آنها را تقویت می‌کند.
- کاردرمانی برای کودکان مبتلا به نقص‌توجه و بیش فعال:
کاردرمانی یک راه حل مؤثر در بهبود شرایط کودکان بیش‌فعال است. این نوع کاردرمانی به تنظیم پاسخ‌های حسی و حرکتی کودکان تمرکز دارد و به کاهش بیشفعالی و افزایش توجه و تمرکز آنها کمک می‌کند. این درمان می‌تواند به صورت مستقل یا به ترکیب با روش‌های دیگر استفاده شود.
عناصر کلیدی کاردرمانی برای کودکان کم‌توجه بیش‌فعال:
- توانمندسازی حرکتی: فعالیت‌های حرکتی طبیعی و توانمندسازی عضلات به کودکان کمک می‌کند تا حساسیت حرکتی و تعادل خود را بهبود بخشند.
- درمان یکپارچه‌سازی حسی: تمرینات برای تقویت حواس اطرافیان و بهبود تعادل حسی کودکان، از جمله درمان یکپارچه‌سازی حسی، می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کودکان کمک کند.
- بازی درمانی: از فعالیت‌های بازی درمانی برای تحریک خلاقیت، توسعه مهارت‌های اجتماعی، و کاهش استرس و اضطراب استفاده می‌شود.
- آموزش مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت: این آموزش‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های حرکتی دقیق و گسترده‌تری را توسعه دهند.
مزایای کلیدی کاردرمانی برای کودکان کم‌توجه بیش‌فعال:
- بهبود توجه و تمرکز: کاردرمانی می‌تواند به بهبود توجه و تمرکز کودکان بیش‌فعال کمک کند.
- خودتنظیمی بهتر: آموزش مهارت‌های خودتنظیمی و مدیریت استرس و اضطراب از مزایای این نوع درمان است.
- افزایش مهارت‌های اجتماعی: توسعه مهارت‌های اجتماعی از طریق بازی درمانی و تعامل با دیگران
- آمادگی جسمانی بالاتر: تقویت حرکات و عضلات با کاردرمانی ممکن است آمادگی جسمانی کودکان را افزایش دهد.
- کاهش رفتارهای ناخواسته: این درمان می‌تواند به کاهش رفتارهای بیشفعالی و ناخواسته کودکان کمک کند.
همچنین، همکاری با متخصصان کاردرمانی برای تعیین بهترین راهکارها و استراتژی‌ها بسیار حائز اهمیت است تا به نیازهای فردی هر کودک پاسخ داده شود.
- درمان دارویی در نقص‌توجه و بیش فعالی:
درمان بیشفعالی به کمک داروهای خاصی صورت می‌پذیرد که بر علائم و نشانه‌های این اختلال تأثیر مثبت دارند. برخی از داروهای معمولاً برای درمان بیشفعالی عبارتند از:
- دکس متیل‌فنیدات (فوکالین): یک داروی متداول که معمولاً برای کنترل نشانه‌های بیشفعالی و کاهش حرکات تکانشی استفاده می‌شود.
- دکستروآفتامین و آمفتامین (آدرال): این دارو ممکن است بهبود توجه و کنترل حرکت را فراهم کند.
- دکستروآفتامین (دگزدرین، دکستروستات): برخی از این داروها برای بهبود تمرکز و کاهش بیشفعالی استفاده می‌شوند.
- لیز دگزامفتامین (ویوانس): یک داروی بلند مدت که ممکن است به کنترل علائم بیشفعالی کمک کند.
- متیل‌فنیدات (ریتالین): یکی از داروهای شناخته‌شده برای مدیریت علائم ADHD، به خصوص علائم نقص توجه.
-
- مهم است که هر نوع درمان دارویی تحت نظر پزشک مختص که متخصص در این زمینه است، اجرا شود. نیاز به مراقبت دقیق و تنظیم موارد دارویی با توجه به نیازهای خاص هر فرد و واکنش به درمان وجود دارد.
- استفاده نادرست یا بی‌نظارت از این داروها می‌تواند به ایجاد اعتیاد منجر شود. بنابراین، همواره توصیه می‌شود که مصرف داروها تحت نظر و نظارت پزشک و با رعایت دقیق دستورالعمل‌های تجویز شده صورت پذیرد.
تصمیم‌گیری در مورد درمان ADHD نیاز به همکاری بین والدین، مربیان، و پزشک دارد. همچنین، ترکیب مختلفی از روش‌های مختلف ممکن است برای هر فرد مناسب باشد.
اهمیت تغذیه در اختلال نقص‌توجه و بیش فعالی؟
تغدیه یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند بر سلامت روان و رفتاری افراد تاثیر بگذارد. برخی از مواد غذایی ممکن است نشانه‌های اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) را تشدید کنند و برخی دیگر ممکن است آنها را کاهش دهند. برای مثال:
- برخی از مواد غذایی حساسیت غذایی را ایجاد می‌کنند که می‌تواند باعث التهاب، اضطراب، کاهش تمرکز و افزایش بیش فعالی شود. این مواد غذایی ممکن است شامل گلوتن، لاکتوز، تخم مرغ، سویا، ماهی، مغزها، مواد نگهدارنده، رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی باشند.
- برخی از مواد غذایی امگا-۳ را ارائه می‌دهند که می‌تواند به بهبود عملکرد مغز، کاهش التهاب و افزایش تمرکز کمک کند. این مواد غذایی ممکن است شامل روغن ماهی، گردو، بذر کتان، بذر چیا و برخی از سبزیجات باشند.
- برخی از مواد غذایی پروتئین را ارائه می‌دهند که می‌تواند به تعادل قند خون، افزایش انرژی و کاهش اشتها کمک کند. این مواد غذایی ممکن است شامل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، لبنیات، لوبیا، نخود، عدس و بادام باشند.
- بنابراین، تغدیه می‌تواند یک نقش مکمل در درمان ADHD داشته باشد. البته باید توجه داشت که تغدیه به‌تنهایی کافی نیست و باید با سایر روش‌های درمانی مانند دارو، رفتاردرمانی و تمرین‌های شناختی-رفتاری همراه باشد.
توصیه هایی برای والدین کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش فعالی
راهکارها و راهنمایی‌ها ارائه شده توسط والدین بسیار حائز اهمیت هستند. زیرا این اقدامات می‌توانند به بهبود رفتارها و توانمندی‌های کودکان با ADHD (اختلال کم توجهی – بیشفعالی) کمک کنند. برخی نکات مهم در این زمینه شامل:
- تشویق و افزایش اعتماد به نفس:
- انتقادهای سازنده و تشویق به کارهای خوب کودک می‌تواند اعتماد به نفس او را افزایش دهد.
- توجه به توانایی‌ها و استعدادهای کودک به او اعتماد به نفس می‌دهد و احساس می‌کند که توانسته است.
- ارتباط و مهارت‌های ارتباطی:
- استفاده از جملات و عبارات ساده و واضح در ارتباط با کودک می‌تواند به درک بهتر او کمک کند.
- بحران‌های احتمالی در مدرسه و دیگر محیط‌ها را با مدرسه به اشتراک گذاشته و راهکارهای مشترکی ایجاد کرد.
- کنترل رفتار:
- استفاده از جدول‌ها و برنامه‌ریزی برای کمک به کودک در تنظیم و برنامه‌ریزی وظایف روزانه او.
- تشویق به رفتارهای مثبت و مدیریت رفتارهای نامطلوب با جوایز و تنبیه‌های متناسب.
- تعامل با محیط مدرسه:
- مشارکت فعال والدین با مدرسه بهترین نتایج را در بهبود رفتارها و عملکرد تحصیلی کودکان می‌آورد.
- ارتباط مداوم با معلمان و مشاوره با آنها برای تنظیم محیط تحصیلی مناسب.
این اقدامات به طور ترکیبی و هماهنگ می‌توانند بهبود قابل توجهی در زندگی روزمره کودکان با ADHD ایجاد کنند و به والدین کمک کنند تا بهترین حمایت را ارائه دهند.
اختلال نقص‌توجه و بیش فعالی در بزرگسالان چگونه است؟
بیش فعالی بزرگسالان معمولاً از عدم درمان این اختلال در زمان کودکی ناشی می‌شود. بر اساس مطالعات، در حدود ۶۰ درصد از کودکان مبتلا به این عارضه به شکل مناسب درمان نشده و در دوران بزرگسالی هم همچنان از تبعات آن رنج می‌برند. بیشفعالی بزرگسالان معمولاً با نشانه‌هایی به‌مراتب ملایم‌تر از کودکان همراه است. با این حال، اختلال مذکور به شکل قابل‌توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد تأثیرگذار بوده و ممکن است روابط خانوادگی یا حرفه‌ای افراد را به شدت دچار اختلال کند.
بیشفعالی و اختلال کم‌توجهی (ADHD) چه تاثیری بر زندگی فرد مبتلا دارد؟
بله، عوارض بیشفعالی می‌توانند تأثیرات وسیعی در زندگی فرد داشته باشند. در زیر به برخی از این عوارض اشاره شده است:
- افسردگی: بیشفعالی ممکن است باعث افسردگی شود، زیرا فرد ممکن است با مشکلات اجتماعی، عدم توانایی در مدیریت حواس‌پرتی، و سختی در پیشرفت تحصیلی مواجه شود.
- خطرات فیزیکی: حواس‌پرتی و بیشفعالی می‌توانند باعث ایجاد خطرات فیزیکی جدی شوند. افراد ممکن است به دلیل بی‌توجهی به محیط اطراف یا حرکات تکانشی خود، در موقعیت‌های خطرناک قرار بگیرند.
- مشکلات خانوادگی و ارتباطی: عدم توانایی در مدیریت رفتار بیش‌فعال می‌تواند به مشکلات در ارتباطات خانوادگی و اجتماعی منجر شود
- ناتوانی در بیان احساسات: افراد ممکن است دشواری در بیان احساسات خود داشته باشند و این موجب ناتوانی در حل و فصل مسائل احتمالی شود.
- مشکلات یادگیری: حواس‌پرتی و عدم تمرکز می‌توانند به یادگیری مختلف مهارت‌ها و مفاهیم موانع ایجاد کنند.
- ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها: افراد ممکن است دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها و قوانین داشته باشند که می‌تواند به مشکلات حقوقی یا اجتماعی منجر شود.
- ازدست‌دادن شغل: در محیط کار، بیشفعالی ممکن است باعث عدم تمرکز و انجام وظایف به موقع شود، که می‌تواند به ازدست‌رفتن شغل منجر شود.
- مشکلات مالی: مشکلات در محیط کار و تحصیلی می‌توانند منجر به مشکلات مالی شخص و خانواده او شوند.
تحت نظر گرفتن و درمان بیشفعالی می‌تواند بهبودهای قابل توجهی در زندگی فرد و خانواده‌اش ایجاد کند.
اگر به دنبال اطلاعات بیشتری درباره اختلال نقص توجه و بیش فعالی هستید و نیاز به راهنمایی دارید، مراجعه به کلینیک گفتاردرمانی نیاوا می‌تواند بسیار مفید باشد. کلینیک مجهز گفتاردرمانی نیاوا در تهران با بهره مندی از تیم متخصص شامل متخصصان گفتاردرمانی، کاردرمانی و رفتار درمانی می‌تواند در ارزیابی این اختلال و همچنین ارائه برنامه و راهکار های درمانی عالی برای کودکان شما در مواجهه با چالش‌های ناشی از نقص توجه و بیش فعالی کمک کند تا از پیشرفت و بهبود علائم و رفتار های کودکانتان لذت ببرید.
نیاوا همصدای شما در تمام لحظه ها
منابع:
Attention deficit hyperactivity disorder – Wikipedia
ADHD: Symptoms, Types, Testing, and Treatment (webmd.com)
