بیماری آلزایمر چیست؟
بیماری آلزایمر (Alzheimer’s disease) یک اختلال مغزی است که باعث کاهش توانایی ذهنی و حافظه می‌شود. این بیماری رایج‌ترین نوع زوال عقل (دمانس) است و علت آن هنوز کاملاً شناخته نشده است. بیماری آلزایمر علاوه بر خود بیمار بر خانواده‌اش نیز تأثیرات منفی زیادی به همراه دارد.
مطب گفتاردرمانی نیاوا” در این مقاله به تفصیل به علائم و علل ایجاد بیماری آلزایمز میپردازد.همچنین راهکارهای درمانی مناسب برای بیماری آلزایمر ارائه میدهد. همراهی شما تا انتهای مقاله افتخار ماست.
تفاوت اصلی دمانس و آلزایمر؟
بیماری آلزایمر و دمانس دو اصطلاح مرتبط هستند که گاهی اوقات با هم اشتباه گرفته می‌شوند. اما در واقع تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد. به طور خلاصه:
- دمانس یک اصطلاح کلی است که برای توصیف کاهش توانایی‌های شناختی مثل حافظه، تفکر و ارتباط استفاده می‌شود. دمانس می‌تواند ناشی از چندین علت مختلف باشد و بیماری خاصی نیست.
- آلزایمر یک نوع بیماری مغزی است که باعث تخریب سلول‌های عصبی می‌شود. آلزایمر شایع‌ترین علت دمانس است و حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد از موارد دمانس را شامل می‌شود.
بنابراین، می‌توان گفت که آلزایمر یکی از انواع دمانس است ولی دمانس می‌تواند علائم مشابهی را با علل دیگری نیز ایجاد کند.
دلایل ابتلای به بیماری آلزایمر؟
علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز شناخته نشده است. اما برخی از عوامل خطری که می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند عبارتند از:
- سن: افراد بالای ۶۵ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر هستند.
- ژنتیک: برخی از ژن‌ها می‌توانند ارث بری آلزایمر را تحت تأثیر قرار دهند. مثلاً ژن آپولیپوپروتئین E4 (APOE4) با افزایش خطر آلزایمر پراکنده مرتبط است.
- ترومای سر: آسیب به سر می‌تواند باعث آسیب به مغز و افزایش خطر آلزایمر شود.
- افسردگی: افسردگی می‌تواند باعث کاهش عملکرد شناختی و افزایش خطر آلزایمر شود.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا می‌تواند باعث کاهش جریان خون به مغز و افزایش خطر آلزایمر شود.
- این عوامل فقط سطح خطر شما را افزایش می‌دهند و به این معنا نیست که حتماً به بیماری آلزایمر مبتلا خواهید شد.
بیماری آلزایمر چه علائمی دارد؟
بیماری آلزایمر به تدریج پیشرفت می‌کند و علائم آن بستگی به مرحله بیماری دارد. برخی از علائم رایج آلزایمر عبارتند از:
- فراموشی: بیماران آلزایمر مشکلاتی در حافظه کوتاه‌مدت و به یاد آوردن اطلاعات اخیر دارند. مثلاً ممکن است نتوانند نام اشخاص، مکان‌ها یا اتفاقات را به خاطر بیاورند یا اشیاء را جابه‌جا کنند و یادشان نرود.
- گیجی و سردرگمی: بیماران آلزایمر ممکن است از موقعیت زمانی و مکانی خود آگاه نباشند یا نتوانند تصمیمات ساده بگیرند. مثلاً ممکن است نتوانند روز و تاریخ را بدانند یا در خیابان‌های آشنا گم شوند.
- تغییر شخصیت و خلق و خو: بیماران آلزایمر ممکن است رفتارهای نامناسب، پرخاشگرانه، بی‌احترامانه یا بی‌توجهی نسبت به خود و دیگران از خود نشان دهند. مثلاً ممکن است بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع داشته باشند یا لباس‌های نامناسب بپوشند. همچنین ممکن است افسردگی، اضطراب، ترس یا نوسان خلقی داشته باشند.
- مشکلات زبانی و ارتباطی: بیماران آلزایمر ممکن است دچار مشکلاتی در صحبت کردن، نوشتن، خواندن یا فهمیدن زبان شوند. مثلاً ممکن است نتوانند کلمات مناسب را پیدا کنند یا جملات نامفهوم یا بی‌معنی بگویند یا مکالمات را فراموش کنند.
- مشکلات در انجام کارهای روزمره: بیماران آلزایمر ممکن است نتوانند کارهایی که قبلاً می‌توانستند انجام دهند را انجام بدهند. مثلاً ممکن است نتوانند پول‌شماری کنند، خرید کنند، غذا درست کنند، لباس بپوشند یا بهداشت خود را رعایت کنند.
- این علائم فقط برخی از نشانه‌های ممکن آلزایمر هستند و ممکن است در هر فرد به شکل متفاوتی بروز کنند.
بیماری آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بیماری آلزایمر یک بیماری زوال عقل است که تشخیص آن معمولاً بر اساس علائم شناختی، تاریخچه بیماری و آزمایش‌های پزشکی انجام می‌شود. برخی از روش‌های تشخیص آلزایمر عبارتند از:
- آزمون‌های شناختی: این آزمون‌ها با انجام سوالات و تمرین‌های ساده، میزان کاهش حافظه، تفکر، زبان و مهارت‌های روزانه بیمار را ارزیابی می‌کنند. مثال‌هایی از این آزمون‌ها عبارتند از آزمون شناختی مینی (MMSE)، آزمون شناختی مونترال (MoCA) و آزمون شناختی سنک‌تل (SLUMS).
- تصویربرداری مغزی: این تصویربرداری‌ها با استفاده از اشعه‌های مختلف، ساختار و عملکرد مغز بیمار را نشان می‌دهند. این تصویربرداری‌ها می‌توانند به حذف سایر علل احتمالی اختلال شناختی مانند سکته مغزی، تومور مغزی یا آسیب مغزی کمک کنند. مثال‌هایی از این تصویربرداری‌ها عبارتند از نوار مغز (EEG)، سی‌تی اسکن (CT)، ام‌آر‌آی (MRI) و پت اسکن (PET).
- آزمایش‌های خون و نخاع: این آزمایش‌ها با بررسی نمونه‌های خون و مایع نخاعی بیمار، می‌توانند به شناسایی عوامل خطر مانند ژنتیک، اختلالات قلبی و عروقی، دیابت و عفونت‌ها کمک کنند. این آزمایش‌ها همچنین می‌توانند به اندازه‌گیری برخی از مولکول‌های مرتبط با آلزایمر مانند پروتئین آمیلوئید و تائو کمک کنند.
“مطب گفتاردرمانی مطهره موسوی مهر” در تهران با بهره مندی از متخصصان گفتاردرمانی می‌تواند در ارزیابی و تشخیص اختلالات گفتار و بلع ناشی از بیماری آلزایمر به شما کمک کند. این مطب همچنین به درمان اختلالات ارتباطی و گفتاری بیماری های مغزی، میپردازد. از این رو، افرادی که با اختلالاتی مانند آلزایمر مواجه هستند، می‌توانند با مراجعه به این مطب، از خدمات حرفه‌ای و تخصصی درمانی استفاده کنند.
آیا بیماری آلزایمر در سنین جوانی هم رخ میدهد؟
بله، آلزایمر ممکن است در سنین جوانی هم رخ دهد. این نوع آلزایمر به آلزایمر زودرس یا آلزایمر در جوانی معروف است و معمولاً قبل از ۶۵ سالگی شروع می‌شود. برخی از افراد ممکن است حتی در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی با این بیماری مواجه شوند.
- آلزایمر زودرس می‌تواند به دو دسته تقسیم شود: آلزایمر شایع و آلزایمر ژنتیکی. آلزایمر شایع همانند آلزایمر معمولی است اما در سنین پایین‌تر رخ میدهد. آلزایمر ژنتیکی بسیار نادر است و به علت تغییرات ژنتیکی در سه ژن خاص ایجاد می‌شود. این نوع آلزایمر ممکن است به صورت ارثی از نسل به نسل منتقل شود.
- علائم آلزایمر زودرس مشابه آلزایمر معمولی است و شامل کاهش حافظه، تغییر شخصیت، اختلال در تفکر و قضاوت، مشکلات زبانی و گفتاری، افسردگی، اضطراب، توهم و هذیان می‌شود. این علائم ممکن است در ابتدا خفیف باشند اما به مرور زمان شدیدتر و مختل کننده‌تر می‌شوند.
- درمان قطعی برای آلزایمر زودرس وجود ندارد اما برخی از داروها و روش‌های درمانی می‌توانند به کنترل علائم و کاهش پیشرفت بیماری کمک کنند. بیماران آلزایمر زودرس و خانواده‌های آن‌ها نیاز به حمایت روانی و اجتماعی دارند و می‌توانند از خدمات مشاوره، گروه‌های حمایت و منابع آموزشی استفاده کنند.
آیا بیماران آلزایمر نیاز به گفتاردرمانی دارند؟
بله، افراد دچار آلزایمر ممکن است به گفتاردرمانی احتیاج داشته باشند. گفتاردرمانی یک شیوه درمانی است که به افرادی که دچار مشکلات ارتباطی و اختلال تکلم هستند کمک می‌کند. بیماری آلزایمر باعث می‌شود که فرد نتواند به طور واضح و درست صحبت کند، زبان را درک کند، کلمات را به یاد بیاورد و ارتباطات اجتماعی خود را حفظ کند. گفتاردرمانی از مهم‌ترین درمان هایی است می‌تواند به فرد کمک کند تا مهارت‌های زبانی و شناختی خود را تقویت کند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد.
اختلالات گفتار و زبان در بیماران آلزایمر چگونه است؟
بیماران مبتلا به آلزایمر با گذشت زمان دچار مشکلات گفتاری و زبانی می‌شوند که ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کاهش خزانه واژگانی یا دایره لغات: بیماران آلزایمر ممکن است نتوانند کلمات مناسب را پیدا کنند یا کلمات را اشتباه بکار ببرند. مثلاً ممکن است به جای «ساعت» بگویند «چیزی که زمان را نشان میدهد».
- تکرار کلمات یا جملات: بیماران آلزایمر ممکن است یک کلمه یا جمله را چندین بار تکرار کنند یا به سوالات یکسان پاسخ دهند. مثلاً ممکن است بارها بگویند «من خسته هستم» یا به هر سوالی بگویند «بله».
- استفاده از زبان نامفهوم یا بی‌معنی: بیماران آلزایمر ممکن است جملاتی را بگویند که برای شنونده قابل فهم نیستند یا کلماتی را بسازند که وجود ندارند. مثلاً ممکن است بگویند «من باید برم به کوچه‌های باد» یا «من دوست دارم گلوبی».
- کاهش درک زبان: بیماران آلزایمر ممکن است نتوانند مطالب خوانده یا شنیده شده را متوجه شوند یا به سوالات پاسخ صحیح بدهند. مثلاً ممکن است نتوانند داستانی را که خوانده‌اند خلاصه کنند یا به سوالات ساده مانند «چند ساعت است؟» پاسخ ندهند.
- این مشکلات می‌توانند باعث کاهش ارتباط و اعتماد به نفس بیماران آلزایمر شوند و نیاز به حمایت و همدلی خانواده و مراقبان داشته باشند.
اهداف گفتاردرمانی در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر؟
بیماری آلزایمر باعث می‌شود که فرد نتواند به طور واضح و درست صحبت کند، زبان را درک کند، کلمات را به یاد بیاورد و ارتباطات اجتماعی خود را حفظ کند.
نقش و اهداف گفتاردرمانی در بیماران آلزایمر عبارتند از:
- حفظ و تقویت مهارت‌های زبانی و گفتاری: گفتاردرمانگر با انجام آزمون‌ها و تمرین‌های شناختی و زبانی، می‌تواند سطح عملکرد زبانی و گفتاری بیمار را ارزیابی و بهبود بخشد. این مهارت‌ها شامل تولید و درک کلمات، جملات، مفاهیم، داستان‌ها و مکالمات هستند.
- ارائه راهبردهای ارتباطی: گفتاردرمانگر می‌تواند راهبردهایی را به بیمار و خانواده‌اش آموزش دهد تا بتوانند ارتباط خود را با دیگران بهتر و راحت‌تر برقرار کنند. این راهبردها می‌توانند شامل استفاده از تصاویر، نمادها، کلمات نوشته‌شده، اشاره‌های بدنی، تکرار و تأیید، ساده‌سازی زبان و تغییر موضوع باشند.
- کاهش علائم روانی و رفتاری: گفتاردرمانگر می‌تواند با ارائه فعالیت‌های معنادار، محرک‌های مثبت و بازخورد‌های تشویق‌کننده، به کاهش علائم روانی و رفتاری بیمار کمک کند. این علائم می‌توانند شامل افسردگی، اضطراب، توهم، هذیان، پرخاشگری، آشفتگی و سرگردانی باشند.
- حمایت از خانواده و مراقبان: گفتاردرمانگر می‌تواند با ارائه اطلاعات، مشاوره، آموزش و راهنمایی، به خانواده و مراقبان بیمار حمایت روانی و عاطفی بدهد. او می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا با تغییرات شخصیت و رفتار بیمار برخورد کنند، نیازها و احساسات بیمار را درک کنند، ارتباط موثری با بیمار داشته باشند و مراقبت از خود را فراموش نکنند.
“مطب گفتاردرمانی مطهره موسوی مهر” در تهران با بهره مندی از متخصصان گفتاردرمانی می‌تواند در ارزیابی و تشخیص اختلالات گفتار و بلع ناشی از بیماری آلزایمر به شما کمک کند. این مطب همچنین به درمان اختلالات ارتباطی و گفتاری بیماری های مغزی، میپردازد. از این رو، افرادی که با اختلالاتی مانند آلزایمر مواجه هستند، می‌توانند با مراجعه به این مطب، از خدمات حرفه‌ای و تخصصی درمانی استفاده کنند.
گفتاردرمانگر چه حوزه‌هایی را در بیماران آلزایمر هدف قرار میدهد؟
گفتاردرمانگر در بیماران آلزایمر تلاش می‌کند تا در طول جلسات درمانی، بر روی ارتقاء مهارت‌های مختلفی که در اثر زوال عقل بروز می‌کند، کار کند. او پس از بررسی هر حوزه از نقاط ضعف، راهکارهایی برای تقویت مهارت‌های مرتبط با آن ارائه میدهد. تدابیر ارائه‌شده توسط گفتاردرمانگر بهبود وضعیت بیمار مبتلا به آلزایمر را تسریع داده و ممکن است روند پیشرفت بیماری را کندتر کند. حوزه‌هایی که تحت بررسی قرار می‌گیرند شامل:
- زبان:
با پیشرفت آلزایمر، درک و بیان مطالب برای فرد مبتلا به چالشی تبدیل می‌شود. گفتاردرمانگر ممکن است از راهکارهایی مانند استفاده از تصاویر یا کلمات نوشته‌شده برای کمک به برقراری ارتباط با فرد استفاده کند.
- شناخت:
فعالیت‌های مشترکی که به مشارکت مراقب و فرد مبتلا کمک کند، به ویژه در اموری مانند حل مسائل، حفظ توجه، و بهبود حافظه، به عنوان راه‌حل‌هایی معمولاً توسط گفتاردرمانگر پیشنهاد می‌شوند.
- بلع:
گفتاردرمانگر نقش مهمی در کمک به فرد مبتلا به آلزایمر برای انجام وظایف مربوط به خوردن، آشامیدن، و بلعیدن به‌صورت ایمن دارد. این اقدامات می‌توانند در مواجهه با چالش‌های مرتبط با بلع، به ویژه در مراحل پیشرفته بیماری، موثر باشند و از ورود مواد خارجی به ریه‌ها جلوگیری نمایند.
نقش دارودرمانی در بیماری آلزایمر؟
دارودرمانی یکی از روش‌های درمانی بیماری آلزایمر است که می‌تواند به کاهش علائم و آهسته شدن پیشرفت بیماری کمک کند. دارودرمانی آلزایمر شامل دو نوع دارو است:
- داروهای مهارکننده آنزیم کولین‌استراز: این داروها با مهار این آنزیم، غلظت کولین، که یک پیام‌رسان عصبی مسئول حافظه و شناخت است، را در مغز افزایش می‌دهند. این داروها می‌توانند به بهبود حافظه، تفکر و زبان بیماران آلزایمر کمک کنند. مثال‌هایی از این داروها عبارتند از دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین.
- داروهای مهارکننده NMDA: این داروها با مهار یک گیرنده عصبی به نام NMDA، جریان گلوتامات، که یک پیام‌رسان عصبی مسئول یادگیری و حافظه است، را در مغز کنترل می‌کنند. این داروها می‌توانند به کاهش افت شناختی و بهبود عملکرد روزانه بیماران آلزایمر کمک کنند. مثالی از این دارو ممانتین است.
این داروها فقط موقتاً علائم را کاهش می‌دهند و اثرات جانبی مانند سردرد، تهوع، اسهال و سرگیجه هم دارند. بنابراین، مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک صورت بگیرد.
آیا می‌توان از بروز بیماری آلزایمر پیشگیری کرد؟
آلزایمر یک بیماری زوال عقل است که تاکنون هیچ درمان قطعی برای آن پیدا نشده است. اما، برخی از روش‌های پیشگیرانه می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به آلزایمر کمک کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- انجام فعالیت‌های جسمی و ذهنی: ورزش هوازی، تمرینات شناختی، یادگیری مهارت‌های جدید و حفظ ارتباطات اجتماعی می‌توانند به تقویت مغز، بهبود حافظه و کاهش التهابات در بدن کمک کنند.
- رعایت تغذیه سالم: مصرف غذاهای سرشار از امگا-۳، آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌توانند به حفظ سلامت مغز، قلب و عروق کمک کنند. رژیم غذایی مدیترانه‌ای، که شامل ماهی، میوه، سبزیجات، روغن زیتون و غلات کامل است، یکی از رژیم‌های مناسب برای پیشگیری از آلزایمر است.
- کنترل عوامل خطر: برخی از عوامل خطر مانند سن، ژنتیک و ارثی نمی‌توانند کنترل شوند. اما برخی دیگر مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی، افسردگی و سیگار کشیدن می‌توانند با رعایت سبک زندگی سالم و مصرف داروهای مناسب کنترل شوند.
توانبخشی بیماری آلزایمر با گفتاردرمانی نیاوا
اگر به دنبال اطلاعات بیشتری درباره درمان و توانبخشی بیماری آلزایمر هستید و نیاز به راهنمایی دارید، مراجعه به کلینیک گفتاردرمانی نیاوا می‌تواند بسیار مفید باشد. کلینیک مجهز گفتاردرمانی نیاوا در تهران با بهره مندی از متخصصان گفتاردرمانی می‌تواند در ارزیابی و تشخیص اختلالات گفتار و بلع ناشی از بیماری آلزایمر به شما کمک کند. علاوه بر آن در ارائه برنامه و راهکار های درمانی عالی برای مشکلات گفتار و بلع بیماری آلزایمر کمک کند تا شاهد کاهش علائم و مشکلات مرتبط با این بیماری باشید.
نیاوا همصدای شما در تمام لحظه ها
منابع:
Alzheimer’s disease – Symptoms and causes – Mayo Clinic