بیش فعالی یا اختلال نقص توجه (ADHD)چیست؟
بیش فعالی یا ADHD نوعی نقص رشدی- عصبی میباشد که جز شایع ترین اختلال ها ی رفتاری-گفتاری در سنین زیر ۷ سال محسوب میشود و ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و زندگی شخصی و اجتماعی فرد را درگیر میکند. حدود ۸ تا ۱۰ درصد کودکان به اختلال بیش فعالی مبتلا هستند .و شیوع آن در پسران سه برابر دختران میباشد.
کودکان بیشفعال بدون فکر کردن عمل میکنند، بیش از اندازه فعالیت دارند و در حفظ توجه پایدار ضعیف عمل میکنند.
این کودکان در انجام کارهای ظریف مانند بستن بند کفش و دکمه لباس ناتوان میباشند و در حین انجام بازی های فکری زود خسته میشوند.
همچنین کودکان بیشفعال مدرسه رو ،نظم و دقت لازم برای انجام تکالیف خود ندارد و به علت نقص توجه و‌تمرکز در محیط‌های کنترل شده مانندمدرسه نمیتواند زمان زیادی در کلاس سپری کنند و‌نسبت به نشستن در یک مکان و گوش دادن فعال بی میل هستند.
کودکان دارای نقص توجه در فرآیند یادگیری گفتار ،سطوح و پیچیدگی زبانی ،مهارت های خواندن ،نوشتن ودروسی مانند ریاضی ،با مشکلاتی جدی مواجه میشوند.
و مداخلاتی نظیر :دارودرمانی ،گفتاردرمانی ،رفتاردرمانی و کاردرمانی ذهنی میتواند نقش به سزایی در روند بهبودی کودکان بیش فعال داشته باشد.
تشخیص زودهنگام و درمان ADHD در بازه طلایی رشدگفتارو زبان ،حائز اهمیت است و باعث تسهیل پروسه درمان میشود،.
به همین دلیل کلینیک گفتاردرمانی نیاوا در این مطلب به بررسی این اختلال پرداخته و به راهبرد های موثر در زمینه درمان بیش فعالی می پردازد.
علائم بیش فعالی در کودکان چیست؟
اختلال نقص توجه در ۳ گروه فقدان توجه،بیش فعالی ،بیش تکانشی (تحریک پذیری) طبقه بندی میشود که در ذیل به تقکیک با هر یک آشنا میشویم:
۱-فقدان توجه:
-اغلب در انجام فعالیت های روزمره فراموشکار هستند.
-به راحتی با هر نویز و محرک های نامربوط ،حواسشان پرت میشود.
-توجه کمی به جزئیات دارند و در انجام تکالیف مدرسه بی دقت هستند و مرتکب اشتباه میشوند.
-اغلب در حفظ توجه به بازی ها و یا تکالیف دچار ضعف هستد.
-دستورپذیری پایینی دارند و از عهده ی اتمام تکالیف برنمی ایند.
-درسازماندهی فعالیت ها با مشکل روبه رو هستند.
– در انجام تمریناتی که نیاز به فکر و تلاش ذهنی دارد بیزار هستند.
- اغلب اشیا ضروروی خود را در مدرسه و محیط های عمومی گم میکنند
۲- بیش فعالی :
-نمیتوانند یک جا آرام بنشینند و نشستن در کلاس در زمان زیاد سخت است و مدام وول میخورند.
-اغلب به طور ناهنجار در حال بالا و‌پایین پریدن هستند و حرکات بدنی بیش از حد معمول دارند.
-بیش از حد اندازه حرف میزنند.
۳-بیش تکانشی:
-اغلب عجول هستند و قبل از تمام شدن سوال جواب میدهند.
- دائما حرف دیگران را قطع میکنند و خودشان
- هم در مکالمه حفظ موضوع ندارند.
-اغلب برای دیگران مزاحمت ایجاد میکنند.
-رعایت نوبت ندارند و سطح تحمل پایینی دارند و کودکان صبوری نیستند.
- حین انجام کارهای خطرناک احساس خطر نمیکنند و عواقب ان را در نظر نمیگرند.
علت به وجود آمدن بیش فعالی چیست؟
با وجود اینکه اختلال بیش فعالی در سنین کودکی و‌حتی بزرگسالی شیوع بالایی دارد ولی علت و منشا مشخصی برای آن وجود ندارد.با این حال میخواهیم عوامل مستعد کننده بروز این ژن را بررسی کنیم:
۱.وراثت(سابقه ژنتیکی)
۲.صدمه مغزی (آسیب مغزی)
۳.رژیم غذایی نامناسب
۴. قرار گرفتن در معرض سم هاو آلاینده های محیطی مانند سرب ،نوروتوکسین‌ها در حین بارداری
۵.عوامل روانشناختی
۶.رفتاروالدین
۷.کاهش دوپامین مغز:مطالعات نشان میدهند کاهش سطح دوپامین، یکی از عوامل اساسی بروز ADHD است. دوپامین یک ترکیب شیمیایی است که تأثیر قابل توجهی بر روی فعالیت‌های عقلانی و جسمانی انسان دارد و در انتقال پیام‌های عصبی نقش داشته و در ایجاد واکنش‌های عاطفی تأثیرگذار است.
۸.مصرف الکل و سیگار در زمان بارداری
۹.استفاده بیش از حد کودکان زیر دو‌سال از تلویزیون و اسکرین ها
۱۰.مصرف زیاد کودکان زیر دو سال از شیرینی های صنعتی ،افزودنی ها، طعم دهنده های مصنوعی،غذاهای کنسروی ،نوشابه،چیپس و پفک
۱۱.اضطراب و تنش در دوران بارداری
۱۲.زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
همچنین پژوهش‌ها حاکی از آن است که حجم قشر خاکستری مغز افراد مبتلا به این اختلال، کمتر از افراد عادی میباشد.قسمتی از مغز که حاوی ماده خاکستری است، مسئول کنترل برخی از عملکردها و رفتارها می‌باشد‌و کاهش آن روی گفتاار،خودکنترلی،کنترل حرکات و عضلات تاثیر منفی میگذارد.
کلینیک گفتاردرمانی نیاوا تمام تلاش خود را جهت بررسی علت بروز اختلال بیشفعالی ،تشخیص دقیق و ارائه راهکار های درمانی مناسب جهت بهبود این کودکان خدمت رسانی میکند .
از کجا بفهمم کودک بیش فعال است یا شیطون؟
قبل از صحبت درباره بیشفعالی، ارزیابی‌هایی وجود دارد که باید آگاه باشید.
هرکودکی که پرانرژی است، ورجه وورجه میکند، بازیگوش و شیطون است، روی تخت می‌پرد و در خانه و مدرسه خرابکاری میکند، این بدان معنا نیست که الزاما بیشفعال باشد. تشخیص دادن تفاوت بین بیشفعالی و شیطنت در کودکان دشوار میباشد، زیرا نشانه‌های هر دو در برخی موارد به شدت شبیه به یکدیگر هستند. لذا، توصیه میشود که پیش از برچسب زدن کودک به عنوان کودک شیطون، ارزیابی دقیق و تشخیص نهایی توسط متخصص گفتاردرمانی ،روانپزشک و یا نورولوژیست صورت گیرد.
بسیار اغلب سوال مطرح میشود که آیا کودک من بیشفعال است یا شیطون؟
برای پاسخ به این سوال، باید به طور دقیق شیطنت و اختلال نقص توجه را مقایسه کرده و درباره تفاوت‌های آنها بیشتر بدانیم.
زمانی که دربارهٔ علائم بیش فعالی در کودکان صحبت میشود، این علائم باید به دو دسته تقسیم شوند. برخی از علائم بیش فعالی در کودکان ممکن است فقط به بی‌توجهی و عدم تمرکز آنها مربوط باشد، اما دسته دیگر این علائم به رفتار بیش فعال و تکانشی کودکان اشاره دارد که در محیط مدرسه و خانه قابل مشاهده است. در واقع اختلال بیشفعالی یا ADHD نوعی نقص رشدی عصبی است که با افزایش فعالیت حرکتی، انرژی و هیجان بیش از حد معمول،ناتوانی در کنترل حرکات،رفتار های تکانشی و نقص توجه همراه است.
و در مقابل، شیطنت ممکن است نشانه‌ای از فضولی، کنجکاوی، یا دستیابی به تجربیات جدید در کودکان باشد، اما عموماً با کنترل‌پذیری و تغییر در رفتارهای کودک قابل مدیریت است. این نوع رفتارها به عنوان بخشی از رشد و توسعه کودکانه تلقی میشود.
درواقع تفاوت اصلی این است که بیشفعالی یک نقص رشدی عصبی محسوب میشود و نیازمند دارودرمانی، رفتاردرمانی ،گفتاردرمانی و کاردرمانی باشد، در حالی که شیطنت بیشتر یک رفتار نسبتاً عادی در مراحل توسعه کودکی است که معمولاً نیازی به درمان ویژه ندارد.
عموماً، علائم بیش فعالی در کودکان و نوجوانان به وضوح قابل تشخیص هستند، حتی والدین قادرند این علائم را در کودکان تا قبل ۶ سالگی تشخیص دهند. این نشانه‌ها بیشتر در محیط‌های خانه و مدرسه به چشم میخورند.به طور مثال :
-کودکان بیش فعال فراموشکار هستند ومدام وسائل ضروری خود را در مدرسه و خانه جا میگذارند.
-کودکان بیشفعال ممکن است در برقراری ارتباطات و دوستی‌های سالم با همسالان خود مشکل داشته باشند.
-کودکان بیش فعال در اجرای قوانین و دستورعمل ها ناتوان هستند و نمیتوانند انتظارات والدین و معلم خود را براورده نمیکنند .
-کودکان بیش فعال بدون در نظر گرفتن عواقب دست به کار های خطرناک میزند و خانواده و معلم همیشه نگران آنها هستند.
-کودکان بیشفعال معمولا الگوهای رفتاری ثابت و مداومی دارند که در طول زمان تغییر نمی‌کند و در محیط‌های مختلف (مدرسه، خانه، بازی) دیده میشود.
-واکنش‌هایی افراطی مانند واکنش های شدید احساسی و خلقی که غیر عادی به نظر میرسد، در این کودکان مشاهده میشود
-این کودکان بدلیل دامنه توجه بسیارکوتاه،دقت لازم و توجه پایدار برای آموزش و یادگیری ندارند.
-کودکان ADHD در انجام تکالیف مدرسه زود خسته میشوند .نمیتوانند زمان زیاد در تمریناتی که نیاز به حل مسئله و فکر دارد تمرکز کنند و بسیار بی دقت هستند.
-اختلال بیش فعلی ممکن است با مشکلاتی از جمله اختلال تلفظی همراه باشد.این کودکان به دلیل ضعف در دقت شنیداری، پردازش اطلاعات شنیداری و درک واجی، وضوح گفتار پایینی دارند و به علت سرعت بالای گفتاری دیگران متوجه گفتار آن ها نمیشوند. و‌علاوه بر این، کودکان بیش فعال ممکن است در مدرسه با مشکلاتی نظیر دیسلکسی (اختلال خواندن)، دیسگرافی (اختلال در نوشتن)، و اختلالات یادگیری مواجه شوند
– همچنین ممکن است بیشفعالی در کودکان ممکن است همراه با تاخیر در رشد گفتاروزبان‌باشد.این کودکان به علت نقص توجه و تمرکز،زمینه ژنتیکی ،فقدان بمباران شنیداری ،تعامل ارتباطی ضعیف نسبت به همس و‌سال های خود جملات ساده تر بیان میکنند.خزانه واژکان محدود دارند و در استفاده از حروف اضافه و ربط ضعیف عمل میکنند.حفظ موضوع و پراکنده گویی‌دارند ودر استفاده از زمان فعل ها و تطابق نهاد با شناسه فعل با مشکل مواجه مبشوند.
-بیش فعالی درکودکان ممکن است با اختلالاتی از جمله :اوتیسم،مشکلات تلفظی،آپراکسی،لکنت و… همراه باشد و این کودکان نیاز به مداخلات تیمی ازجمله:دارودرمانی،کاردرمانی،گفتاردرمانی و کاردرمانی دارند و هرچه زودتر باید اقدامات لازم لحاظ شود تا این کودکان سن طلایی درمان را ازدست ندهند.
در صورت داشتن کودکی با علائم مشابه بیشفعالی، مشورت با یک‌متخصص گفتاردرمانی ،نورولوژیست و یا روانپزشک ضروری است .تیم گفتاردرمانی نیاوا با ارزیابی دقیق و غربالگری، به شما کمک میکند تا از طریق تشخیص و مداخله زودهنگام، بهترین درمان را برای شروع سریع‌تر و پیشگیری از عواقب اختلال بیشفعالی بر روی ارتباطات، گفتار و زبان کودک خود را به دست آورید.
نیاوا همصدای شما در تمام لحظه ها