آشنایی با آفازی یا زبان پریشی، علل، علائم و درمان

مقدمه:

آفازی یا زبان پریشی، که به عنوان زبان پریشی نیز شناخته می‌شود، یکی از اختلالات چالش‌برانگیز ارتباطی است که اغلب پس از آسیب‌های مغزی مانند سکته یا ضربه به سر بروز می‌کند. این اختلال به صورت‌های مختلفی نمود پیدا می‌کند و علائم آن متغیر است، از صحبت کردن با جملات محدود گرفته تا مشکل در درک گفتار دیگران. در این مقاله، ما به بررسی عمیق آفازی می‌پردازیم، از جمله علائم، علل، انواع آن و چگونگی درمان و پیشگیری از آن. تمرکز ویژه‌ای نیز بر خدمات کلینیک تخصصی گفتاردرمانی نیاوا در شمال تهران خواهیم داشت، جایی که از رویکردهای نوین درمانی و تجهیزات پیشرفته برای بازگرداندن کیفیت زندگی به بیماران استفاده می‌شود.

آفازی (Aphasia) یا زبان پریشی چیست؟ و چگونه درمان می‌شود؟

آفازی یا زبان پریشی، از اختلالات ارتباطی است که ناشی از آسیب به یک یا چند ناحیه مسئول گفتار و زبان در مغز می‌باشد. این مشکل ممکن است باعث اختلال در درک، بیان، خواندن و نوشتن شود و فرد مبتلا ممکن است در صحبت کردن یا درک صحبت دیگران دچار مشکل شود. آفازی به‌طور معمول در اثر سکته مغزی یا ضربه مغزی ناگهانی ایجاد می‌شود، اما در برخی افراد ممکن است به‌عنوان یک عارضه موقت در شرایطی مانند میگرن یا تومور مغزی نیز ظاهر شود.

این اختلال به شدت و محل آسیب در مغز بستگی دارد و در انواع مختلفی پدیدار می‌شود. با این حال، با استفاده از گفتاردرمانی توسط متخصص گفتاردرمانی و تحت نظر متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب، می‌توان این اختلال را درمان کرد. در این فرآیند، فرد مبتلا مهارت‌های زبانی خود را بازیابی می‌کند، تمرین می‌کند و یاد می‌گیرد که از راه‌های مختلفی برای برقراری ارتباط مجدد استفاده کند.

اگر فردی از نزدیکان شما به دلیل تصادف، ضربه یا سکته مغزی با افت مهارت‌های ارتباطی و آفازی (زبانپریشی )روبرو شده، کلینیک تخصصی گفتاردرمانی نیاوا در منطقه شمال تهران آماده ارائه خدمات حرفه‌ای برای بازیابی توانایی‌های گفتاری میباشد.

آفازی چه علائمی دارد؟

آفازی علائم گوناگونی دارد همچنین شدت علائم آفازی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همانطورکه ذکر شد، افراد مبتلا به این اختلال در صحبت کردن، درک شنیداری، خواندن، نوشتن، ارتباط کلامی و درک سخن دیگران مشکل دارند.

به طور کلی، از علائم رایج آفازی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

صحبت کردن با جملات محدود یا عبارات کوتاه و ناقص
صحبت کردن با عباراتی که دیگران قادر به درک و فهم آن‌ها نیستند
استفاده از کلمات نادرست یا کلمات بیهوده
استفاده از کلمات اشتباه یا غیرقابل تشخیص
مشکل در درک گفتار دیگران به‌خصوص گفتار سریع
مشکل در خواندن یا روخوانی مطالب از روی کتاب
نوشتن جملات و عبارات بدون معنی
مشکل در نامیدن اسامی یا اشیا خاص
به کاربردن یک اسم یا عبارت خاص به جای اسامی اشیا یا افراد
تکرار یکسری عبارات نامفهوم و نامشخص به صورت مکرر

بسیاری از این علائم ممکن است با همدیگر همپوشانی داشته باشند. به‌همین‌دلیل، مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا گفتاردرمانگر برای تشخیص قطعی ضروری است.

علت ایجاد یا ابتلا به آفازی چیست؟

علت ایجاد آفازی یا زبان پریشی معمولاً به آسیب به یک یا چند ناحیه از مغز بازمی‌گردد که مسئول پردازش زبان هستند. این آسیب ممکن است از سکته مغزی ناشی شود، که زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شده و باعث مرگ بافت عصبی آن ناحیه می‌شود. اگر سکته مغزی در نیمکره چپ مغز یا در مناطق مرتبط با زبان در نیمکره راست رخ بدهد، ممکن است به آفازی منجر شود.

علل دیگری که می‌توانند آسیب مغزی و آفازی را ایجاد کنند عبارتند از:

تصادف، ضربه به سر، ترومای مغزی
تومور مغزی، که می‌تواند با رشد خود بافت مغزی را تخریب کند
عفونت مغزی، مانند آنسفالیت یا مننژیت، که می‌تواند التهاب و ورم مغز را ایجاد کند
بیماری‌های عصبی پیشرونده، مانند آلزایمر یا پارکینسون، که می‌توانند به بافت مغزی آسیب بزنند یا عملکرد مغزی را تغییر دهند

آفازی پیشرونده اولیه (PPA) و دوره‌های موقت آفازی

آفازی پیشرونده اولیه (PPA) مشکلات زبانی را که به‌تدریج ایجاد می‌شوند، توصیف می‌کند. این مشکلات به دلیل از بین رفتن تدریجی سلول‌های مغزی بروز می‌کنند. در برخی مواقع، دوره‌های موقت آفازی نیز اتفاق می‌افتد که ممکن است به دلیل میگرن، تشنج یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد. حمله ایسکمیک گذرا زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به طور موقت در ناحیه‌ای از مغز مسدود شود.

چه عواملی خطر ابتلای به آفازی را افزایش می دهد؟

برخی از فاکتورهای خطر می‌توانند احتمال ابتلا به سکته مغزی و در نتیجه آفازی را افزایش دهند. برخی از این فاکتورها عبارتند از:

فشار خون بالا
دیابت
کلسترول بالا
چاقی
سیگار کشیدن
مصرف الکل
بیماری قلبی

انواع اختلال آفازی یا زبان پریشی کدام‌اند؟

آفازی بروکا یا آفازی حرکتی

نوعی اختلال زبان‌پریشی ناروان یا حرکتی است که در اثر آسیب به ناحیه بروکا واقع در لوب پیشانی سمت چپ مغز بروز می‌کند. افراد مبتلا به آن معمولا:

تولید گفتار و بیان مختل است
تعداد واژگان بیانی بسیار محدود شده است
درک گفتار نسبت به تولید گفتار بهتر است
دچار ناامیدی می‌شوند زیرا دیگران نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند
احساس ضعف یا فلج‌شدگی را در سمت راست بدن تجربه می‌کنند

آفازی ورنیکه یا آفازی حسی چیست؟

آفازی ورنیکه نوعی زبان ‌پریشی روانی یا حسی است که در اثر آسیب به بخش ورنیکه (واقع در نیمکره چپ مغزی) بروز می‌کند. افراد مبتلا به آن می‌توانند صحبت کنند اما در درک صحبت دیگران مشکل دارند. به‌همین‌دلیل، به آن آفازی درکی نیز می‌گویند. از دیگر علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ناتوانی در درک و استفاده صحیح از زبان
نامیدن مختل است
تمایل به صحبت با جملات طولانی و پیچیده که شامل کلمات نادرست یا بی‌معنی هستند
عدم آگاهی بیمار از اینکه دیگران نمی‌توانند کلام او را درک کنند
اختلال در خواندن و نوشتن

آفازی انتقالی

این نوع این اختلال شامل مشکل در تکرار کلمات یا عبارات خاص است. افراد مبتلا به این نوع آفازی می‌توانند گفتار دیگران را درک کنند و گفتار خود را به دیگران منتقل کنند، اما به شدت در تکرار کلمات مشکل دارند و ممکن است به هنگام صحبت کردن با دیگران اشتباهاتی کنند

۴. آفازی آنومیک یا آفازی بیانی

ویژگی اصلی این آفازی، دشواری در یافتن و نامیدن کلمات ساده‎ای مانند اسم‌ها و افعال است. به‌همین‌دلیل، افراد مبتلا به آفازی آنومیک می‌توانند خوب صحبت کنند، اما گفتار آن‌ها مملو از حس ناامیدی است. اگرچه آن‌ها می‌توانند گفتار دیگران را به‌خوبی درک کنند اما مشکل آن‌ها در یافتن کلمات و نامیدن هنگام خواندن و نوشتن مشهود است.

آفازی گلوبال

آفازی گلوبال شدیدترین نوع آفازی است و معمولا به‌دلیل آسیب عمده به مناطق قدامی و خلفی نیمکره چپ مغزی ایجاد می‌شود. آفازی گلوبال ترکیبی از علائم آفازی بروکا و ورنیکه را به صورت همزمان نشان می دهد. اغلب افراد مبتلا به آن دارای مشکلات زیر هستند:

مشکل شدید در استفاده از کلمات و تولید گفتار
مشکل شدید در درک کلمات
توانایی محدود برای استفاده همزمان از چند کلمه
عدم توانایی در خواندن یا نوشتن
عدم توانایی در نامیدن اسامی، اشیا، افعال

چگونه آفازی ارزیابی و تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص آفازی یا زبان پریشی، لازم است یک گفتاردرمانگر متخصص ارزیابی کاملی از توانایی‌های ارتباطی فرد در تمامی ابعاد انجام دهد. این ارزیابی می‌تواند شامل تست‌ها و فعالیت‌هایی باشد که بر روی مهارت‌های زیر بررسی می‌کند:

صحبت کردن
درک مطلب
خواندن
نوشتن
تکرار کردن
نامیدن
تمایز دادن
دستور دادن
پاسخ دادن

اگر پزشک در حین معاینه مشکوک شود که شما یا فردی که از او مراقبت می‌کنید مبتلا به آفازی است، ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام آر آی برای تشخیص قطعی محل و شدت آسیب مغزی استفاده کند.

چگونه از ابتلا به آفازی پیشگیری کرد؟

اگرچه بسیاری از عواملی که باعث بروز این اختلال می‌شوند قابل پیشگیری نیستند، اما شایع‌ترین علت آن سکته مغزی است. اگر بتوانید به کمک راهکارهای زیر از بروز سکته مغزی پیشگیری کنید، می‌توانید خطر این اختلال را نیز کاهش دهید:

اگر سیگار می‌کشید سعی کنید آن را ترک کنید.
مصرف الکل را کاهش و متوقف کنید.
ورزش را در اولویت قرار دهید.
رژیم غذایی استفاده کنید که سدیم و چربی کمتری دارد.
اقداماتی را برای کنترل فشار خون و کلسترول خود انجام دهید.
در صورت ابتلا به دیابت، اقدامات لازم را انجام دهید.
در صورت بروز علائم سکته مغزی فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

گفتاردرمانی

آیا با دارو درمان می شود؟

دارودرمانی برای این اختلال یک روش مستقیم نیست، اما ممکن است برای درمان علت آسیب مغزی مفید باشد. برخی از داروهایی که ممکن است برای افراد مبتلا به آفازی تجویز شوند عبارتند از:

داروهای ضد خون لخته کننده: برای جلوگیری از سکته مغزی مکرر یا کاهش خطر سکته مغزی
داروهای ضد التهاب: برای کاهش التهاب مغزی یا تورم ناشی از عفونت، تومور یا آسیب شدید سر
داروهای ضد تشنج: برای کنترل تشنج های ناشی از آسیب مغزی یا بیماری های عصبی پیشرونده
داروهای ضد افسردگی: برای کاهش افسردگی یا اضطراب که ممکن است در افراد مبتلا به آفازی وجود داشته باشد

دارودرمانی برای آفازی باید توسط پزشک متخصص تجویز شود و از اثرات جانبی آنها باید آگاه باشید. دارودرمانی برای آفازی تنها یک بخش از درمان کلی است و نباید جایگزین گفتار درمانی و سایر درمان های توانبخشی شود.

آیا این اختلال به صورت خود بخودی درمان می شود؟

به طور کلی، آفازی یک اختلال مزمن است که به صورت کامل درمان نمی شود، اما ممکن است در طول زمان بهبود یابد. برخی از عواملی که می توانند در میزان بهبود آفازی تاثیر داشته باشند عبارتند از:

شدت و محل آسیب مغزی
سن و وضعیت سلامتی بیمار
زبان مادری و زبان های دیگری که بیمار بلد است
حمایت و همکاری خانواده و دوستان

بهبودی خودبخودی و گفتار درمانی پس از آسیب مغزی

بهبودی خودبخودی پس از آسیب مغزی ممکن است در چند هفته یا ماه اول اتفاق بیفتد، اما این بهبودی عمدتاً محدود و ناقص است. برای دستیابی به بهبود بیشتر و ماندگار، نیاز به گفتار درمانی و تمرینات منظم و مداوم است. گفتار درمانی به بیمار کمک می‌کند تا راه‌های جدید و جایگزینی برای ارتباط برقرار کند، از جمله استفاده از علائم دستی، نوشتن، تصاویر یا دستگاه‌های الکترونیکی. این نوع درمان می‌تواند در هر زمان پس از آسیب مغزی شروع شود، اما معمولاً هر چه زودتر شروع شود، نتایج بهتری خواهد داشت.

زمان طلایی برای درمان زبان پریشی چه زمانی است؟

به طور کلی، زمان طلایی برای درمان آفازی یا زبان پریشی، ۶ ماه اول پس از آسیب مغزی است. در این دوره، مغز قابلیت بازسازی و تطبیق بیشتری دارد و می‌توان با گفتار درمانی و تمرینات منظم، مهارت های زبانی را به حد امکان بازگرداند. البته این به این معنی نیست که پس از ۶ ماه، درمان آفازی غیر ممکن است. درمان آفازی می‌تواند در هر زمانی پس از آسیب مغزی شروع شود، اما معمولا هر چه زودتر شروع شود، نتایج بهتری دارد.

اختلال تلفظی چیست؟

آیا آفازی با گفتاردرمانی بهبود می یابد؟

بله، گفتاردرمانی یکی از روش های موثر در درمان این عارضه است. گفتاردرمانی می‌تواند به افراد مبتلا به آفازی کمک کند تا توانایی های زبانی و گفتاری خود را بازیابند یا بهبود بخشند. گفتاردرمانی همچنین می‌تواند به فرد راه های جایگزین و کمکی برای ارتباط بیاموزد، مثل استفاده از علائم دستی، نوشتن، تصاویر یا دستگاه های الکترونیکی. گفتاردرمانی معمولا با ارزیابی وضعیت زبانی و گفتاری فرد شروع می‌شود و بر اساس نیازها و اهداف فرد، برنامه درمانی تنظیم می‌شود. گفتاردرمانی می‌تواند به صورت فردی یا گروهی، در مراکز تخصصی یا در خانه انجام شود.

درمان چقدر طول می کشد؟

مدت زمان درمان آفازی بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله:

شدت و نوع آفازی
محل و وسعت آسیب مغزی
سن و وضعیت سلامتی بیمار
زبان مادری و زبان های دیگری که بیمار بلد است
نوع و مدت زمان گفتار درمانی
حمایت و همکاری خانواده و دوستان

به طور کلی، بیشتر بهبودی در ۶ ماه اول پس از آسیب مغزی رخ می‌دهد، اما درمان می‌تواند در هر زمانی شروع شود و به مدت چندین سال ادامه یابد. برخی از افراد ممکن است بهبودی کامل یا نزدیک به کامل داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است با محدودیت های زبانی مواجه باشند. پزشک یا گفتار درمانگر شما می‌تواند برنامه درمانی مناسب برای شما تنظیم کند و اهداف قابل اندازه گیری برای پیشرفت شما تعیین کند.

کلینیک گفتاردرمانی نیاوا، با افتخار خود را به عنوان یکی از برترین مراکز تخصصی گفتاردرمانی در شمال تهران معرفی می‌کند، جایی که متخصصان بسیار مجرب و حرفه‌ای در زمینه درمان اختلالات گفتاری و به ویژه آفازی، خدمات درمانی فوق‌العاده‌ای ارائه می‌دهند. این مرکز با بهره‌گیری از رویکردهای نوین درمانی و تجهیزات پیشرفته، تعهد خود به بازگرداندن کیفیت زندگی به بیماران را به اثبات رسانده است.

با مراجعه به کلینیک گفتاردرمانی نیاوا، شما و عزیزان‌تان در مسیر بهبودی و بازیافت توانایی‌های گفتاری گام برخواهید داشت. ما منتظر فرصتی هستیم تا به شما در دستیابی به بهترین نتایج ممکن کمک کنیم.

چکیده:

آفازی یا زبان پریشی یک اختلال ارتباطی است که معمولاً به دنبال آسیب مغزی رخ می‌دهد و می‌تواند بر درک، بیان، خواندن و نوشتن تأثیر بگذارد. این مقاله به بررسی علائم، علل، انواع و روش‌های درمانی آفازی پرداخته و تأکید دارد که با گفتاردرمانی می‌توان به بهبودی بیماران کمک کرد. همچنین، این مقاله به خدمات کلینیک تخصصی گفتاردرمانی نیاوا در شمال تهران اشاره دارد که خدمات حرفه‌ای برای بازیابی توانایی‌های گفتاری ارائه می‌دهد.

سوالات متداول

سوال: آفازی چیست؟

پاسخ: آفازی یا زبان پریشی نوعی اختلال ارتباطی است که به دنبال آسیب به یک یا چند ناحیه مسئول گفتار و زبان در مغز ایجاد می‌شود و می‌تواند در درک، بیان، خواندن و نوشتن تأثیر بگذارد.

سوال: علائم آفازی چیست؟

پاسخ: علائم آفازی شامل صحبت کردن با جملات محدود یا ناقص، مشکل در درک گفتار دیگران، استفاده از کلمات نادرست یا بیهوده، نوشتن جملات بدون معنی و تکرار عبارات نامفهوم است.

سوال: چه عواملی باعث ایجاد آفازی می‌شوند؟

پاسخ: علل ایجاد آفازی شامل آسیب‌های مغزی مانند سکته مغزی، ضربه به سر، تومور مغزی، عفونت‌های مغزی و بیماری‌های عصبی پیشرونده مانند آلزایمر یا پارکینسون است.

سوال: چگونه آفازی تشخیص داده می‌شود؟

پاسخ: تشخیص آفازی توسط گفتاردرمانگر متخصص انجام می‌شود و ممکن است شامل تست‌ها و فعالیت‌هایی برای بررسی مهارت‌های صحبت کردن، درک مطلب، خواندن، نوشتن و تکرار کردن باشد. همچنین، ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام آر آی استفاده شود.

سوال: آیا این عارضه قابل درمان است؟

پاسخ: آفازی به طور کامل درمان نمی‌شود، اما با گفتاردرمانی و تمرینات مداوم می‌توان به بهبودی و بازیابی توانایی‌های گفتاری کمک کرد.

سوال: چه نوع درمان‌هایی برای آفازی وجود دارد؟

پاسخ: درمان‌های اصلی آفازی شامل گفتاردرمانی، استفاده از روش‌های جایگزین ارتباطی مانند علائم دستی، نوشتن، تصاویر یا دستگاه‌های الکترونیکی، و در برخی موارد دارودرمانی است.

سوال: چه زمانی بهترین فرصت برای شروع درمان این عارضه است؟

پاسخ: بهترین زمان برای شروع درمان آفازی، ۶ ماه اول پس از آسیب مغزی است که مغز قابلیت بازسازی و تطبیق بیشتری دارد.

سوال: آیا دارودرمانی برای آفازی مفید است؟

پاسخ: دارودرمانی برای آفازی مستقیماً این اختلال را درمان نمی‌کند، اما ممکن است برای درمان علت آسیب مغزی مفید باشد، مانند استفاده از داروهای ضد خون لخته کننده یا ضد التهاب.

سوال: چگونه می‌توان از این عارضه پیشگیری کرد؟

پاسخ: پیشگیری از این عارضه عمدتاً شامل کاهش خطر سکته مغزی است، که شامل ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، انجام ورزش، رژیم غذایی سالم، کنترل فشار خون و کلسترول، و درمان دیابت است.

سوال: آیا این عارضه به صورت خودبخودی بهبود می‌یابد؟

پاسخ: بهبودی خودبخودی پس از آسیب مغزی ممکن است اتفاق بیفتد، اما عمدتاً محدود و ناقص است. برای دستیابی به بهبود بیشتر و ماندگار، نیاز به گفتاردرمانی و تمرینات منظم است.

منابع:

Aphasia – Wikipedia

What Is Aphasia? — Types, Causes and Treatment (nih.gov)

Aphasia – Symptoms & causes – Mayo Clinic

What is Aphasia? – The National Aphasia Association